Menko van Dam huis Tromplaan Enschede.
De familie Menko een bekende textiel fabrikant van N.J. Menko in Enschede woonde tot mei 1914 in een huis aan de Noorderhagen 2 in Enschede. Door een felle brand echter was de familie genoodzaakt de woning te verlaten. Zowel het huis en de inboedel van de woning aan de Noorderhagen moest als verloren worden beschouwd.
De familie Menko besloot daarop een nieuwe stadvilla te bouwen aan de Tromplaan / Stadsmatenstraat. Het ontwerp voor een drie verdieping tellende nieuwe woning werd opgedragen aan architect K.P.C. van Bazel [1869-1923] is die tijd een autoriteit op het gebied van villa’s en landhuizen in Twente. Het architectonische werk van De Bazel was geïnspireerd op de bouwkunst uit de vroege Oosterse beschavingen. Verder vormden de neogotiek en het geometrische proportieschema een belangrijke invloed. Hij had hierdoor een compleet andere stijl dan tijdgenoten als Berlage en de architecten van de Amsterdamse school.
K.P.C. de Bazel architect
Het Menko van Dam huis wordt twee jaar na opdrachtverstrekking opgeleverd. Het huis dankt zijn naam aan de eerste bewoners de joods fabrikantenfamilie Sigmund Nathan Menko [1877-1962] en Emma van Dam [1880-1962]. Opvallend te vermelden is dat net als bij de ontwikkeling en bouw van verschillende landhuizen en villa’s in Enschede de vrouwen van de echtgenoten een belangrijke rol vervulde in het ontwerp en de inrichting van de huizen.
Zowel Sigmund Menko en zijn echtgenote Emma toonde een grote belangstelling voor het ontwerp van een eigentijdse stadvilla die voorzien moest zijn van allerlei voor die tijd bijzondere voorzieningen. De keuze van architect van Bazel was eveneens zeer bewust afstand genomen en van de bekende Enschedese architect Beltman die voornamelijk in de eclectische stijl bouwde. Sigmund Menko is geïnteresseerd in een totaal plan dat wil zeggen zowel het ontwerp van de stadsvilla alsook het interieur en tuinplan. Met het exclusieve ontwerp van deze stadsvilla wil Sigmund Menko zich onderscheiden in de status bewuste wereld van de textielbaronnen.
De woning in de toenmalige Rembrandtlaan maakt indruk door de prominente loggia’s met de gemetselde bogen en natuursteen. Beide loggia’s bevinden zich aan de straatzijde en geven het huis samen met het leien gedekte dak een fraaie aanblik.
Sigmund Menko heeft zich altijd volledig geconformeerd aan de ontwerp inspiraties van architect de Bazel waarbij een aantal uitgangspunten zoals; representativiteit, monumentaliteit en functionaliteit voorop stonden. Voor wat betreft de binnenruimte van de villa is er een duidelijke inbreng van zowel Sigmund en Emma. Voor die tijd werd een villa gebouwd met uitzonderlijke voorzieningen zoals bijvoorbeeld; een centraal stofzuigsysteem, strotkokers voor was en afvalverwijdering, warm water en sanitaire voorzieningen op alle verdiepingen, een etenslift etc. etc.
Ook voor wat betreft de bouwmaterialen, kleurstellingen, houtsoorten en textiel is er een belangrijke inbreng van de familie Menko. Mogelijk kunnen de teosofische opvattingen van Emma van Dam nog extra van invloed zijn geweest op het totale ontwerp van deze stadsvilla. Op 14 juni 1915 geeft het college van B&W een gunstig advies over een bouwvergunning en kan de bouw van de stadsvilla worden opgestart.
Op 3 mei 1915 is de opdracht voor de bouw gegund aan de firma G. Derksen in Enschede. Op 26 juni 1915 wordt door de oudste dochter Hedda van het echtpaar Menko de eerste steen gelegd. In de loop van 1916 betrekt de familie Menko de nieuwe stadsvilla. De inrichting van de villa gebeurt in nauw overleg met de architect van Bazel, zelfs in 1922 wanneer er veranderingen in de herenkamer moeten plaatsvinden wordt opnieuw vooraf advies gevraagd aan architect de Bazel.
De Menko-van Dam villa werd in de tweede wereldoorlog op 13 mei 1941 door de Duitse Sicherheitsdienst (SD) gevorderd. De Joodse familie Menko zat lange tijd ondergedoken maar werd in mei 1944 toch opgepakt en gedeporteerd naar kamp Westerbork. De familie keerde na de tweede wereldoorlog weer terug naar Enschede. In 1945 heeft het huis nog korte tijd gediend als opvanghuis voor joodse families die terugkeerden uit de gevangenkampen en uit de onderduik.
Sigmund Nathan Menko en Emma Rosa van Dam hebben met uitzondering van de Tweede Wereldoorlog tot aan hun dood in 1962 in hun door K.P.C. de Bazel gebouwde stadsvilla gewoond.
Van 1962 tot 1980 was het "Menko-Van Dam huis" in gebruik als verzorgingshuis voor de joodse gemeente in Enschede.
Vanaf 1980 was het tot 2013 in gebruik als kantoor door de Friesland Bank.
Sinds kort is Oxilion de nieuwe eigenaar van dit bijzondere huis.
Bron: T. Hammer-Stroeve [Het Menko van Dam huis, bouw en bewoning 1914-1940]
Klik HIER voor Het Menko-van Damhuis: bouwen bewoning 1914-1940. Auteur; T. Hammer-Stroeve.
Sig en Emmy Menko 1948
