De wijk Pathmos

De wijk Pathmos is gebouwd tussen 1914 en 1928. De plannen voor de wijk zijn gemaakt door de architect W.K. de Wijs en de directeur van Gemeentewerken A.H. op ten Noort. De opdrachtgever is de in 1907 opgerichte 'Vereeniging de Volkswoning'. De wijk heeft een grote ruimtelijke kwaliteit en heeft een besloten karakter ondanks de ruime opzet. Er zijn negen basistypen woningen gebouwd in 89 varianten. De stedenbouwkundige opzet omvat winkels, scholen, pleinen, een badhuis, een wijkcentrum, groenvoorzieningen en diverse poortdoorgangen. Centraal punt is het Thomas Ainsworthpark, een groot als plantsoen uitgevoerd plein.
In 1927 is de wijk uitgebreid met 226 woningen van de 'Drentse buurt'. De bewoners zijn voornamelijk arbeiders uit de veenkoloniën geweest. Dit deel van de wijk is veel soberder en goedkoper van opzet, wat tevens de reden was waarom dit deel recentelijk gesloopt is en zal worden vervangen door nieuwe woningen.
De wijk telt totaal 1386 woningen waarvan 1209 zijn gebouwd door 'Vereeniging de Volkswoning'.
Bron: Enschede-Stad.nl
 
15 AUGUSTUS 2012
Van: wethouder Welman
Aan: Stadsdeelcommissie west.
Bestemmingsplan Stadsveld Patmos 2009
Beleid gemeente Enschede inzake cultureel erfgoed.
Tijdens de behandeling van het bestuursvoorstel tot gewijzigde vaststelling van het bestemmingsplan “Stadsveld Pathmos 2009” in de raadscommissie West van 29 mei 2012 zijn bezwaren geuit dat dit ontwerpplan geen adequate bescherming biedt met betrekking tot cultuurhistorisch erfgoed in met name de wijk Pathmos.
Het college heeft in de vergadering van 29 mei 2012 besloten de leden van de raad van de gemeente Enschede nader te informeren over de borging van cultuurhistorisch erfgoed in bestemmingsplannen. Deze informatie is eerder bij brief aan de raadsleden kenbaar gemaakt. Vooruitlopend op de in deze brief genoemde plannen is voor het gebied Pathmos het proces om tot een cultuurhistorische waardebepaling van deze wijk te komen opgestart. Op 18 september 2012 vindt een eerste gesprek plaats met de wijkraad, bewoners en relevante organisaties en adviescommissies. De uitkomst van de waardebepaling zal bepalend zijn voor de verdere verankering van die waarden. De raad zal daarover tezijnertijd worden geïnformeerd.
Zoals in de brief aan de raad aangegeven zal na vaststelling door de raad van de cultuurhistorische waardenkaart en de richtlijnen een zogenaamd “paraplu-bestemmingsplan” worden opgesteld om de waardekaart en de richtlijnen te borgen. Om te voorkomen dat in het gebied “Pathmos” ontwikkelingen worden gestart die van invloed kunnen zijn op aanwezige waardevolle elementen, wordt voorgesteld voor het gebied een voorbereidingsbesluit vast te stellen. Door vaststelling van de raad van dit voorbereidingsbesluit “Pathmos 2012” is het niet toegestaan het gebruik van gronden en/of bouwwerken in het gebied te wijzigen en bouwwerken te slopen. Wel is het mogelijk medewerking te verlenen aan ontwikkelingen die passen binnen het in voorbereiding zijnde “paraplu-bestemmingsplan”.

 

Een Cultuurhistorische Verkenning en waardenstelling van het Pathmos.
Bron: Evert Jan Krouwel augustus 2015
In 1914 start de bouw van de wijk Pathmos met 974 woningen in een tuindorpachtige setting; de eerste wijk van een dergelijke omvang in Enschede. De hier nagestreefde kwaliteit en opgedane ervaringen leggen de basis voor de grootschalige woningbouw tot 1940 in het Zeggelt, Laares, Perik, Zwik, Horstlanden en Veldkamp. Pathmos hoort tot het DNA van Enschede, net zoals het Roombeek, Willem Wilmink, FC Twente, het textielverleden en de Universiteit Twente om maar eens wat verschillende grootheden te noemen. Een aantal objecten op Pathmos heeft inmiddels de status van monument en bescherming daarvan is geborgd. De ensemblewaarde als geheel en de specifieke waarden van met name gevelwanden, inrichting openbare ruimte en infrastructuur, detailleringsniveau en kleurstelling moeten nu in kaart gebracht worden. Zeker wanneer de trend zich doorzet dat De Woonplaats een deel van het bezit verkoopt, is het zaak om juist nu de aanwezige waarden goed te inventariseren. De wijk ademt nog de sfeer van toen en de foto’s op de omslag illustreren de hoge mate van authenticiteit en gaafheid van Pathmos. Het is verstandig via een cultuurhistorische verkenning en waardenstelling de te behouden waarden van de wijk Pathmos vast te leggen.

Het volledige rapport is op aanvraag verkrijgbaar.

Architect van de Wijk Pathmos.