Tram motorwagen 1.

Deze pagina van de website is een verzameling van historische gebeurtenissen en foto's die betrekking hebben op de T.E.T.     De Twentsche Elektrische Tramweg-maatschappij.

Al in 1884 zocht Johan Daniel de Bock een inspecteur van een brandwaarborg maatschappij contact met het gemeentebestuur van Enschede. De gedachte van de Bock was om de verschillende  textiel fabrieken met elkaar te verbinden ook van Enschede naar Oldenzaal. De gemeenteraad van Enschede was echter niet enthousiast over de plannen en tot realisatie kwam het niet. Er waren vervolgens verschillende initiatiefnemers zelfs voor een verbinding tussen Gronau [D] en Almelo maar ook hier bleef het bij plannen maken.

In Tubantia van zaterdag 28 januari 1899 staat een verslag van B&W Enschede over een derde verlenging van een consessie voor een tramverbinding tussen Gronau en Almelo.

 

Zaterdag 28 januari 1899 Dagblad Tubantia nieuws en advertentieblad.

Voorstel van B. en W. naar aanleiding van een verzoek van de heeren G-. van Dam en J. C. A. Sepp om verlenging der voorloopige consessie voor een tramlijn Almeloo— Gronau.

Bij raadsbesluit van 3 Januari jl. is ter fine van advies in handen van B. en W. gesteld een adres dd. 30 December '98 van de heeren G. van Dam en J. C. A. Sepp, betreffende verlenging der hun verleende voorloopige concessie voor den aanleg en de exploitatie van eene tramlijn Almeloo — Enschede —Gronau.

Naar aanleiding van dit adres brengen B. en W. in herinnering, dat aan adressanten bij raadsbesluit van 11 Juni '98 overeenkomstig hun desbetreffend verzoek de verzekering is gegeven, dat door het Gemeentebestuur vóór 1 Juli '97 met geen ander in onderhandeling zou worden getreden omtrent den door hen bedoelden aanleg en de exploitatie van eene tramlijn Almeloo—Enschede— Gronau.

Op verzoek van adressanten is die voorloopige concessie bij raadsbesluit van 8 Juli '97 verlengd tot 1 Januari '98 en bij besluit van 9 Februari '98 tot ultimo December '98. Thans wordt alzoo voor de derde maal verlenging van de voorloopige concessie gevraagd. Het behoeft geen betoog, zeggen B. en W., dat door de herhaalde vertraging in het tot stand komen van deze inderdaad belangrijke zaak het gemeentebelang niet wordt gebaat. Immers, door de herhaalde aanvragen om verlenging der voorloopige concessie wordt aan andere ernstige ondernemingen of ondernemers de gelegenheid ontnomen, om den aanleg van de tramlijn ter hand te nemen.

Aangezien eene tramverbinding onzer gemeente met Almeloo en Gronau in velerlei opzichten hoogst gewenscht mag genoemd worden en B. en W. eene totstandkoming dier verbinding in de naaste toekomst van de zijde der adressanten alleszins mogen betwijfelen, vinden zij geen vrijheid gunstig op hun verzoek te adviseeren.

Op grond van een en ander stellen B. en W. voor aan adressanten te berichten, dat de Gemeenteraad geen termen heeft kunnen vinden ten derden male de gevraagde verlenging van de voorloopige concessie omtrent den aanleg en de exploitatie eener tramlijn Almeloo—Enschede—Gronau, voor zoover de gemeente Enschede betreft, te verleenen. Overeenkomstig het voorstel van B. en W. wordt besloten.

Maar uiteindelijk besloot de gemeente Enschede op 3 november 1902 de Twentse Elektrische Tramweg-Maatschappij op te richten. Op 22 juli 1903 werd de noodzakelijke Koninklijke goedkeuring verleend.Aangezien de financiële middelen van de T.E.T. beperkt waren  [naar later bleek] vroeg de T.E.T. bij het ministerie van Waterstaat een vergunning aan om de tramlijn op de Rijksweg tussen Enschede en Glanerbrug te mogen aanleggen. Hierdoor werden kosten voor aankoop van grond bespaart en de Minister gaf hiervoor uiteindelijk toestemming. Op 24 april 1907 werd met de aanleg begonnen en op 14 augustus 1907 werd besloten tot aankoop van zeven motorwagens van de firma Pennock uit den Haag. . Vijf gesloten aanhangwagens werden overgenomen van de Haagse Tramweg Maatschappij waar de TET een samenwerkingsverband mee had. De stroom die benodigd was voor de elektrische tram zou door de gemeentelijk energie centrale van Enschede worden geleverd. Tegelijk met deze activiteiten werd een plan ontwikkeld voor de aanbesteding van de remise aan de Bekkumerstraat naast textielfabriek "Tubantia"

De eerste Motorwagen werd afgeleverd op 15 mei 1908, waarna direct met proefritten werd gestart. Inmiddels werd de heer P. Marius Nieuwenhuis aangesteld als eerste directeur van de T.E.T. waarna oo de overige medewerkers werden aangesteld zoals, wagenbestuurders, conducteurs, wegwerkers, wagenpoetsers en een klerk. De officiële opening van de tramlijn Enschede - Glanerbrug was op 4 juli 1908.  Naast het reizigersverkeer kende de T.E.T/ ook goederenvervoer.ofschoon het zich hier beperkte tot stukgoederen en bagage van passagiers.Het reizigersverkeer daarentegen was zeker in het begin van het bestaan van de lijn Enschede Glanerbrug een succes. In september 1908 werd de Lindenhof halte geopend met een ruime wachtkamer, restauratie en toilet gelegenheid.

Al snel bleek dat het vervoersaanbod op zondag aanzienlijk was en werd er een 10 minutendienst geïntroduceerd, In november 1908 werd eveneens besloten tot de aanschaf van twee extra motorwagens voor 60 reizigers. In het  eerste jaar werden er 297.813 passagiers vervoerd en de winst bedroeg maar liefst Fl. 11.415,21. Ook de daaropvolgende jaren waren financieel succesvol.

 

 

 

In de daarop volgende jaren was de tram van Enschede naar Glanerbrug redelijk succesvol. Het personenvervoer bleef stijgen ondanks het feit dat er in 1913 in Enschede een pokken epidemie was uitgebroken. Gevolg hiervan was wel dat de tram regelmatig moest worden ontsmet.

In 1914 brak de eerste wereldoorlog uit en dat had konsekwenties voor de T.E.T. Zo kwam het plan om de tramlijn eventueel door te trekken naar Gronau niet van de grond ondanks dat het behoorlijk gedetailleerd was uitgewerkt. Wanneer de oorlog in 1918 is beëindigd zijn de onderhandelingen over uitbreiding van de tramlijn naar Gronau niet meer herstart.

In 1914 was er een initiatief om een tramlijn te realiseren tussen Enschede en Hengelo. Zowel Rijks als Provinciale Waterstaat beoordeelden de plannen positief. De plannen om dit te realiseren liepen echter vast op het feit dat de Hengelosestraat slechts zeven meter breed was. Er was te weinig ruimte voor een tramlijn en een noodzakelijke boomkap stuitte op veel burgerlijk verzet. Uiteindelijk heeft dit plan het ook niet gehaald.

Op 24 december 1922 was er een knelpunt in de exploitatie van de tramlijn Enschede Glanerbrug. Vanaf die datum was er een particuliere onderneming die met een autobus het traject Enschede Glanerbrug v.v. ging onderhouden. Ofschoon de T.E.T. direct maatregelen trof om de tram nog aantrekkelijker te maken was er sprake van omzetverlies. Vanuit de directie van de T.E.T. was er een bepaalde minachting voor het busbedrijf. Maar om de concureentiestrijd op voorhand niet te verliezen besloot de T.E.T. ook een busdienst te exploiteren. Op 15 april 1933 werd door de T.E.T. de eerste stadsdienst in gebruik genomen.

De textielstakingen in Enschede van oktober 1923 tot juni 1924 waren de oorzaak van een aanzienlijk omzet verlies voor de T.E.T. Daarnaast was er sprake van onregelmatige stroomleveringen waardoor aanzienlijke vertragingen ontstonden De T.E.T. begon haar concurrentiestrijd met de autobus te verliezen. Door de tegenvallende resultaten werd besloten met eenmanswagens te rijden. In de aanhangrijtuigen mochten alleen passagiers plaats nemen die een weekkaart hadden. Het inmiddels noodlijdende trambedrijf kreeg te horen dat de tramlijn op de Rijksweg Enschede Glanerbrug moest worden verplaats in verband met een verbreding van het wegdek. Voor de T.E.T. was dit een te zware financiële opgave. Tot overmaat van ramp had zich intussen ook de economische crises aangediend. De omzet van de T.E.T. was in 1932 gedaald tot Fl. 56.020,00

Op 28 februari 1933 werd motorwagen 9 voor het laatst de remise in gereden . Voor de T.E.T. was het doek definitief gevallen.

Stukje Enschede's erfgoed word in ere hersteld.

Ook Enschede had ooit een electrisch trambedrijf.

De tramlijnen van de Twentsche Electrische Tram hebben bestaan van 1908 tot 1933; daarna ging het bedrijf verder als busmaatschappij.

Het meeste materieel van de TET is gesloopt.

Enkele wagenbakken zijn aan particulieren verkocht, waarbij er uiteindelijk nog maar één wagenbak overbleef: de TET 1. Deze wist zijn leven te rekken als zomerhuisje op het land van een plaatselijke agrariër.

Daardoor zat er altijd een waterdicht dak boven de wagenbak, waardoor deze in relatief goede conditie de jaren heeft doorstaan. Omdat de eigenaar geen vergunning meer kon krijgen voor een vervangend zomerhuisje - zijn land was inmiddels tot beschermd natuurgebied verklaard, is hij zo lang mogelijk gebruik blijven maken van de TET 1.

De eigenaar en de TS waren het er in principe over eens dat de wagenbak, gezien het historisch belang ervan, uiteindelijk een museale bestemming moest krijgen. In 2016 was het zover, en ging de TET 1 naar de Tramweg-Stichting om te worden gerestaureerd. Op 17 september 2016 is de TET 1 van zijn sokkel gelicht en getransporteerd naar het TS-museumdepot in afwachting van restauratie. Daarbij moet onder meer een geheel nieuw onderstel worden geconstrueerd, want dat heeft de tram niet meer. Wel zijn de afgelopen decennia vele originele onderdelen verzameld. Het beoogde eindresultaat is een rijvaardige tram die een goed beeld geeft van de Enschedese tram van weleer, en die bovendien een belangrijke fase in de ontwikkeling van de Nederlandse elektrische tram representeert. De historische betekenis van deze wagen ligt niet alleen in het feit dat het de laatste Enschedese tram is. Het is bovendien de enige tram die nog over is uit de productie van de Haagse wagenfabriek Pennock. De meeste tramrijtuigen uit de begintijd van de electrische tractie in Nederland werden geleverd door Duitse fabrikanten als Siemens, AEG en Van der Zypen.

Voorts is het een van de vroegste elektrische tramrijtuigen die geen dak met een lichtkap meer hebben, maar een tondak; in plaats van de ventilatieruitjes die in de lichtkap zaten, bezitten deze wagens ventilatieruitjes boven de zijvensters. In het Nationaal Register Railmonumenten heeft de rijtuigbak dan ook de A-status toegekend gekregen. Er is al een bedrag uit fondsen toegezegd en in de begroting hopen(!!) we nog op ca 85.000 euro van div., fondsen. Het hele project is begroot op ca. 250.000 euro, maar daar zitten dan ook de duizenden manuren van de TS vrijwilligers, huur van de loods, etc. bij in. Bijdragen in natura zoals hout, verf, veiligheidsglas en bekabeling zijn uiteraard zeer welkom, voor het staal is er al een sponsor.

Het zou geweldig zijn indien het bedrijfsleven maar ook particulieren een bijdrage willen storten of donateur willen worden. Giften aan de tramweg-stichting kunnen voor de schenker aftrekbaar zijn voor de inkomsten of vennootschapsbelasting.

Om donateur te worden, zie: https://www.tramwegstichting.nl

Voor meer info en foto's van de tram, zie: www.miniatuurbussen.nl (website over de geschiedenis van de TET vanaf 1908).