Een dolksteek in het monumentenhart
Nederland telt bijna 62.000 beschermede monumenten, maar soms valt het doek voor een beschermd monument. Het kan gaan om een bijzonder interieur, een tuin, een kunstwerk of soms ook een gebouw. Monumentale gebouwen ontlenen hun belang aan een kernwaarde: dit kan zijn de historische betekenis, de authenticiteit, de artistieke waarde, een bijzondere (oorspronkelijke) functie, bijzondere stijlkenmerken of het pand kan onderdeel zijn van een beschermd dorps- of stadsgezicht.
Maar helaas is niet elk monument, ook al geniet het bescherming, bestand tegen de tand des tijds. Soms kloppen mensen aan bij de Rijksdienst Cultureel Erfgoed met het verzoek de monumentenstatus op te heffen. In de meeste gevallen is daar geen aanleiding toe; achterstallig onderhoud of leegstand is niet een reden om een monument van de lijst af te voeren. Een eigenaar kan het gebouw laten restaureren, waarvoor subsidiemogelijkheden bestaan.
Het kan geschikt worden gemaakt voor een andere functie. En als het overleg tussen een gemeente en eigenaar niets oplevert kan de gemeente de eigenaar manen onderhoud uit te voeren. Toch komt het soms voor dat een monument moet worden afgevoerd van de monumentenlijst. Het is een moeilijk besluit, tenslotte willen we ook dat toekomstige generaties kunnen genieten van een monument.
Afvoeren van de lijst is vaak de enige optie als een monument door brand onherstelbaar is verwoest en soms leidt een restauratie of hergebruik tot dermate ernstige ingrepen dat het object niet langer van nationale waarde is. Zo vraagt bijvoorbeeld een houten ophaalbrug veel onderhoud en door de eeuwen heen worden grote delen vervangen. Als een restauratie met zorg en oog voor detail is verricht is nog steeds een belangrijk en waardevol monument. Maar een brug die verbreed is om het groeiende stadsverkeer toegang te geven en vervangen is door een stalen constructie, verliest veel aan waarde. Zo’n object wordt dan naar ampele overwegingen van de lijst afgevoerd met alle consequenties van dien.
Voor een gemeente is dit vaak toch nog een opstapje om het afgevoerde monument op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen. Een troostprijs voor de vele mensen die dagelijks genieten van ons culturele erfgoed.