- Stichting Cultureel Erfgoed Enschede

De Sint-Jozefkerk is een Rooms-Katholieke kerk aan de Oldenzaalsestraat 115 in Enschede De kerk is in de jaren 1893 en 1894 gebouwd om kerkruimte te bieden aan de textielarbeiders die eind 19e eeuw in Enschede kwamen werken. Op 25 september 1894 is de kerk ingewijd door Petrus Matthias Snickers, de toenmalige aartsbisschop van Utrecht.

In verband met de toename van het aantal parochianen in de St jacobusparochie kwam het kerkbestuur in maart 1890 met plannen voor een tweede R.K.-kerk in Enschede op een deel van de tuin van de Mevr. Amelink. Het ontwerp van de nieuwe kerk werd opgedragen aan de bekende architect Joseph Cuypers (1861 – 1949)

Bijzonder is dat in het bestek een aantal voorstellen van de R.K. Timmerlieden Vereeniging St. Joseph werden overgenomen. Er wordt aangenomen dat Dr. Alphons Ariëns hiervan de grote inspirator is geweest. Aantal zaken die zijn overgenomen zijn o.a.:

• Verbod op vloeken in de kerk.

• Dat er extra schriksteiger aangebracht zouden worden tijdens de bouw.

• De werklieden verzekerd werden tegen ongelukken. (Tijdens de bouw is een arbeider van de steiger gevallen waarbij hij zich verwonde)

• Dat minimale lonen werden betaald. (Voor metselaars 17 cent per uur, voor timmerman, loodgieter of stukadoor 16 cent per uur, verver en smid 14,5 cent per uur en voor sjouwer en opperman 13 cent per uur)

• Dat op bouwterrein normaal niet lange dan 11 uur per dag werd gewerkt.

• Dat op de bouwplaats goed drinkwater en behoorlijke privaten aanwezig zouden zijn.

• Betalingen op maandag zouden plaats vinden.

• De laagste inschrijver voor de bouw van de kerk zonder toren was aannemer J. Rodenrijs uit ’s Gravenhage voor ƒ 80.500,= (€ 36529,= ) De optie met kerktoren boden ze aan voor ƒ 122.000,= ( € 55.361,=)

De interieurschilderingen in de Jozefkerk zijn een uniek en uitgebreid ensemble van kunstenaar Joan Collette. De interieurschilderingen van Collette in katholieke kerken nemen een belangrijke positie in de geschiedenis van de Nederlandse kunst uit het begin van de 20ste eeuw. Door de sloopwoede van kerken einde 20ste eeuw zijn in Nederland meerdere interieurs van Joan Collette verdwenen. In de Jozefkerk zijn alle schilderingen van Collette bewaard gebleven, zij het deels overgeschilderd (noord –en zuidbeuk).

Deze schilderingen verkeren allen in een goede staat, wat zeer bijzonder is en de restauratie van dit unieke geheel mogelijk maakt. Het weer tevoorschijn halen van de overschilderde muurschilderingen in de zijbeuken van de kerk is mogelijk met speciale vrijleg-stoomtechnieken. Met de restauratie van de schilderingen kan het ensemble van Collette en de oorspronkelijke eenheid in de Jozefkerk van architectuur en muurschildering weer teruggebracht worden.

De deuren van het triforium [de gang boven de zijbeuken van de kerk] zijn oorspronkelijk geschilderd door Joan Nicolaas Koenraad Collett [16 mei 1889-26 april 1958]. Joan Collett leerling van Jan Toorop was kunstschilder, glasschilder en tekenaar. Collett specialiseerde zich in landschappen, portretten , tekeningen en stadsgezichten. De restauratie van de deze deuren is uitgevoerd door drs. Katherine Kolff [Restauratie & Onderzoek Kolff te Nijmegen] en heeft ruim 1.5 jaar in beslag genomen. Een aantal van deze schilderingen was verborgen onder een verflaag als gevolg van het beleid in de zestiger jaren toen Rooms Katholieke kerken soberder werden ingericht.

Mevrouw drs. Katherine Kolff restaurateur uit Nijmegen heeft ruim 1.5 jaar nodig gehad voor de restauratie van de schideringen van Joan Collett. Naast het traditionele restauratiewerk vraagt deze restauratie ook om grondige research om het schilderwerk in de originele staat terug te brengen.

De kerk is gebouwd in de neogotische stijl en heeft drie beuken en zeven traveeën . De kerktoren staat tegen de voorgevel en is met 77 meter de hoogste kerktoren van Enschede. Met deze hoogte is het ook het op één na hoogste gebouw van Enschede. Met een hoogte van 101 meter is alleen de in 2008 opgeleverde Alphatoren hoger. De kerk heeft de status van Basiliek waarbij de volgende kanttekening. De term basiliek heeft namelijk meerdere betekenissen: bouwkundig en kerkelijk.
Bouwkundig heeft de St. Josef de basilica-stijl: drie beuken met opzij hoge ramen voor een fraaie lichtinval.
Kerkelijk voert een kerk de term basiliek door bijzondere betekenissen en/of is het een eretitel.

De kerk is momenteel eigendom van de stichting behoud Josef kerk. Op 5 juli 2011 ontving de stichting een subsidie van de provincie Overijssel voor dit Rijksmonument. Door de Rijksdienst Cultureel erfgoed en de gemeente Enschede zijn al eerdere restauraties uitgevoerd.

Naast een figuratieve schildering in de zuidbeuk, moet nog een groot gedeelte van het restauratieplan worden uitgevoerd om de iconografie van Collette te voltooien. De nu voorliggende werkzaamheden bevatten het vrijleggen en restaureren van 6 figuratieve muurschilderingen in de noordbeuk, de reconstructie van de decoratie schilderingen en gevelvlakken, de monochrome basementen met biechtstoelen, de zuilen en de wand achter het Jozef altaar. Dit naar voorbeeld van de eerdere restauratie in de zuidbeuk.

Tot slot het herstel van het koor van de kerk met restauratie van de op het basement rondom het hoofdaltaar aangebrachte ‘trompe l’oeil’ draperie van de schilder Terörde. Op 31 december 2013 moet de gehele restauratie voltooid zijn. Dan zal niet alleen kerk en toren weer voor jaren behouden zijn, maar zal ook het interieur weer in oude luister hersteld zijn

De tegelvloer op het altaar met afbeelding van de Heilige Georgius. In de tegelvloer is sint Joris met de draak afgebeeld. Waarschijnlijk is st. Joris de patroon heilige van de st. Josefkerk. Sint-Joris wordt traditioneel afgebeeld met een draak, die hij volgens de overlevering zou hebben gedood. De draak staat hierbij symbool voor het heidendom. Het verslaan van de draak symboliseert de bekering van een heidens land of stad tot het christendom.