Drinkwaterpompstation.
Weerseloseweg 183, Enschede.
Eigenaar: Vitens.
Datering: ca. 1900 (vm. Ontijzeringsinrichting) en 1952-1956 (machinegebouw)
Architect: Rijksinstituut voor Drinkwatervoorzieningen.
Het college van B&W heeft in december 2014 besloten een twaalftal naoorlogse monumenten niet toe te voegen aan de monumentenlijst van Enschede, waaronder het drinkwater pompstation van Vitens aan de Deurningerstraat. De gemeente is voornemens deze gebouwen op te nemen in het zogenaamde paraplu bestemmingsplan. Deze heeft een lichtere status dan de monumentenlijst.De bescherming van het pand c.q. de gebouwen is slechts van toepassing op eventuele sloop.
Het gehele complex is gelegen in een parkachtige omgeving.
Ten noorden van de stad Enschede, aan de westzijde van de Weerseloseweg, ligt het uitgestrekte terrein van het voormalige Drinkwater pompstation. Het oudste gebouw op het terrein, werd omstreeks het begin van de twintigste eeuw gebouwd als Ontijzeringsinrichting (nu in gebruik als beluchtingsruimte), en staat op een heuvel midden op het terrein.
Langs de Weerseloseweg staat het machinegebouw met erachter achtereenvolgens zes en twee bezinkbakken met fuseedaken (een lichte, betonnen gewelfconstructie van in elkaar geschoven cilinders) en ten westen de spaarbekkens. Het machinegebouw werd in 1956 op de plaats van een voorloper gebouwd. Het ontwerp dateert uit 1952 en werd getekend door het Rijksinstituut voor Drinkwatervoorziening in Den Haag. Het gebouw heeft de plattegrond van een onregelmatige H waarvan de voorgevel is georiënteerd op het zuiden. Het bestaat uit een klein volume (o) langs de straat, waarin de machinekamer was ondergebracht, en een groter rechthoekige volume (w) met achtereenvolgens machinekamers, een schakelruimte en een filterruimte. Beide volumes zijn met elkaar verbonden door een tussenlid met de hoofdentree en kantoorruimte (z) dat voorzien is van decoratief tegelwerk.
Het pompstation is in de loop der tijd uitgebreid met verschillende gebouwen, waaronder een filtergebouw uit 1968 van architect Joh. Sluijmer. Oorspronkelijk maakte ook een conciërge- of machinistenwoning deel uit van het ensemble.
Beschrijving
De voormalige Ontijzeringsinrichting is opgetrokken op een min of meer vierkante plattegrond met een smallere uitbouw aan de zuidzijde waarin het trappenhuis is ondergebracht. Het pand telt twee bouwlagen boven een kelder en een plint, en onder een zadeldak met een brede overstek en de nok evenwijdig aan de straat, dat is gedekt met rode pannen. Alle gevels worden omlijst door hoeklisenen en een getrapte fries onder de dakrand op de kopse gevels, en een rondboogfries op de langsgevels. De plint is donker geschilderd, de gevels erboven zijn blauwgrijs gepleisterd met een lichtere kleur als omlijsting van de vensters en vensterassen, en op de lisenen.
De zuidelijke gevel is op de begane grond voorzien van twee onregelmatig geplaatste, smalle staande vensters en erboven op de verdieping twee gelijkvormige vensters. In de verdiept liggende gevelvlakken zijn twee bredere staande vensters met 3x4 roedeverdeling opgenomen.
De oostelijke gevel heeft een middenliseen en is verdeeld in zes vensterassen met op de begane grond in de derde vensteras een deur en op de verdieping erboven in de eerste, derde, vierde en zesde vensteras een staand venster met 3x4 roedeverdeling. De smallere uitbouw is op de begane grond voorzien van een deur en op de verdieping van twee smalle staande vensters. De westelijke gevel is min of meer gelijk aan de oostelijke gevel, met in de smalle uitbouw alleen een staand vensters op de begane grond.
De noordelijke gevel is op de begane grond voorzien van drie geschilderde nissen en op de verdieping van drie vensters die de schuine daklijn volgen.
Het machinegebouw is opgetrokken op een H-vormige plattegrond met gevels van gemêleerde gele bakstenen, boven een gemetselde plint van roodpaarse klinkers. De vensters zijn voorzien van ijzeren sponningen en roeden. De rij volumes aan de zuidzijde zijn voorzien van gekoppelde zadeldaken, die zijn gedekt met gemêleerde roodbruine dakpannen. Het machinegebouw aan de straat heeft de nok parallel aan de weg, het tussenlid en hogere volume erachter hebben een noklijn haaks op de weg.
De filterruimte heeft een platdak.
De voorgevel van het brede westelijke volume is voorzien van vijf hoge staande vensters met een 3x5-ruits verdeling. De vensteromlijstingen zijn uitgevoerd in lichtgroen granito en aan de onderzijde gekoppeld door een doorlopende onderdorpel. Het tussenlid is symmetrisch ingedeeld met twee vierkante vensters aan weerszijden van de hoofdentree. Rechts ervan de vooruitstekende topgevel van het oostelijke volume aan de straat met een groot staand venster met roedeverdeling.
De zijgevel langs de straat is voorzien van drie staande vensters met granito omlijsting en doorlopende onderdorpel, en een deur. De oostelijke zijgevel van het machinegebouw bestaat uit de kopse gevel van de voorbouw met een rij houtendeuren en laadluiken boven elkaar. In de platgedekte bouwlaag erachter zijn twee vierkante vensters opgenomen en vier rondboogvormige vensters met een kruisvormige roedeverdeling waarvan de zuidelijke later is gewijzigd in een entreepartij.
Aan de achterzijde is de topgevel van het oostelijke volume zichtbaar; een vrijwel gesloten gevel met een rond venster in de top. De filterruimte is voorzien van vier staande vensters op rij.
De bezinkbakken zijn voorzien van gekoppelde fuseedaken met een overspanning van 12 en 14 meter. De bijbehorende schachtput links voor de bezinkbakken is uitgevoerd in gewapend beton.
De beschrijving en waardering zijn gebaseerd op waarneming vanaf de openbare weg. Het interieur is niet bezocht en niet bij de beoordeling betrokken.
Waardering
Het Drinkwater pompstation aan de Weerseloseweg is van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische, stedenbouwkundige, cultuurhistorische, bouwhistorische en ensemblewaarden:
-
is architectuurhistorisch van belang vanwege de esthetische waarde van het ontwerp voor een functioneel gebouw, met name de zorgvuldige detaillering en het rijke materiaalgebruik;
-
is stedenbouwkundig waardevol vanwege de beeldbepalende ligging van het machinegebouw aan de Weerseloseweg en de onderlinge samenhang van de verschillende onderdelen op het terrein;
-
vertegenwoordigt bouwhistorische waarde door de constructie in de vorm van fuseedaken van de bezinkbakken;
-
heeft cultuurhistorische waarde vanwege de herinnering aan de ontwikkeling van drinkwatervoorzieningen vanaf het eind van de negentiende eeuw;
-
vertegenwoordigt ensemblewaarde door de functionele samenhang met de andere gebouwen op het terrein, met name de bezinkbakken en de voormalige Ontijzeringsinrichting.
