Monument van de stadsbrand op 7 mei 1862 op de Oude markt in Enschede.

De onthulling van het monument in 1912.

De demontage van het monument in 1962.

Tijdelijke verplaatsing aan de Kalanderstraat.

Monument stadsbrand 7 mei 1862, Oude Markt Enschede.

De Stadsbrand Enschede 1862 brak op 7 mei 1862 uit in een woonhuis aan de Kalanderstraat in Enschede. Het huis was van hout, het had al weken niet geregend, er stond een straffe oostenwind, en de stad hing nog vol van versieringen op de erebogen voor het bezoek van Koning Willem III een paar dagen eerder. Het vuur verspreidde zich dus bliksemsnel en blussen was een onbegonnen zaak.

De gevolgen van de brand waren catastrofaal: de hele historische binnenstad binnen de grachten werd verwoest. Het stadhuis, het ziekenhuis, de Hervormde en de Rooms-katholieke kerk en fabrieken gingen verloren. 4000 inwoners werden dakloos. Er waren 633 woningen uitgebrand, 25 stallen, 44 pakhuizen en vier kerken waren totaal uitgebrand. Enschede was in minder dan zes uur een uitgebrande stad geworden.

Op 7 mei 1912 [vijftig jaar na de brand] is ter herdenking van de grote stadsbrand in Enschede van 7 mei 1862 een monument opgericht. Het ontwerp van het monument is van de kunsternaar Ludwig Nick uit Munster.

In 1962 is het monumenten door openbare werken van de gemeente Enschede gedemonteerd en opgeslagen op de werf van de dienst openbare werken.

In 1970 is het monument herplaatst in de Kalanderstraat precies op de plek waar de brand destijds was uitgebroken. In 1980 werd echter het monument geplaats op de oude markt.

Op het monument zijn koperen reliëfs aangebracht die een beeld geven van de bestrijding van de stadsbrand. Het monument heeft een waterpomp en is voor bezoekers van de oude markt een dankbare rustplaats.

Het monument is voor bezoekers van de oude markt een rustpunt, een afspreek plaats, een plaats voor een dorstlesser en een een plek voor kindervermaak.

In de laatste twee eeuwen is Enschede getroffen door twee rampzalige gebeurtenissen namelijk de stadsbrand op 7 mei 1862 en de vuurwerkramp op 13 mei 2000. Bij de vuurwerkramp waren 23 dodelijke slachtoffers te betreuren en bij de stadsbrand in 1862 vielen er “slechts”twee doden. Enschede herdenkt jaarlijks de vuurwerkramp 2000 maar de laatste herdenking van de stadsbrand vond plaats bij de 150 jarige herdenking van de brand in 2012.

De brand in 1862 heeft voor Enschede vreselijke gevolgen gehad want de historische binnenstad van Enschede was in 12 uur tijd geheel verdwenen. Je zou denken dat in onze moderne tijd een dergelijke ramp zich niet meer zal voordoen maar de vuurwerkramp heeft bewezen dat in korte tijd een groot gebied geheel in de as kan worden gelegd.

Onze herinneringen vervagen snel en we zullen ons deze rampen moeten blijven herinneren om ons bewust te zijn en te blijven van het onvoorspelbare. Onze huidige complexe maatschappij dwingt ons tot  het nemen van effectieve maatregelen ter beveiliging van de openbare ruimte, onze werkruimten en woningen. Het voorkomen van bijvoorbeeld brand vraagt niet alleen om voortdurende technische beveiligingsaanpassingen maar vooral bewustwording van gebruikers en risico analyse van gebouwen en techniek.

Brandpreventie is bij velen van ons nu niet bepaald een populair onderwerp en we zullen de inwoners van Enschede moeten verleiden om dit onderwerp op de agenda te plaatsen. Ons idee hierover is om jaarlijks op de datum 7 mei [de datum van de brand van Enschede in 1862] een Memorial Day te organiseren waarbij het accent ligt op informatie over brandpreventie gelardeerd met verschillende activiteiten op de oude Markt. [zie punt 4]

Het initiatief hiervoor zou gerealiseerd kunnen worden door een multidisciplinair samenwerkingsverband van bijvoorbeeld het bestuur van de gemeente Enschede, de Brandweer & politie, onderwijsinstellingen, het bedrijfsleven, woningbouwcorporaties en zorginstellingen, etc. etc.

Een kerncommissie samengesteld uit de bovengenoemde geledingen zou in het jaar 2017 een plan kunnen ontwikkelen zodat de eerste Memorial Day gerealiseerd kan worden op 7 mei 2018 precies 155 jaar na de grote standsbrand van Enschede in 1862.

Het jaarlijkse evenement dient de herinnering levend te houden van de grote stadsbrand van 1862 en een mix te zijn van herdenking, voorlichting, demonstraties en competities. We kunnen ons voorstellen dat eveneens samenwerking hierin mogelijk is met omringende gemeenten inclusief de gemeente Gronau c.q. de Euregio.

Wilt u kennis nemen van het plan dat de stichting cultureel erfgoed hiervoor heeft ontwikkeld?

Klik dan hier:  

 Memorial day stadsbrand