Bommelas, Buurse Nederland - Stichting Cultureel Erfgoed Enschede

Het heidegebied het Buurserzand, was het eerste 'natuurmonument' dat Natuurmonumenten in Overijssel in eigendom kreeg. Overeenkomstig de wens van het voormalige bestuurslid van Natuurmonumenten, de textielfabrikant J.B. van Heek, schonk zijn weduwe Edwina van Heek – Burr- Ewing ,het Buurserzand ( 311 ha) in 1929 aan de Vereniging Natuurmonumenten. Doordat de familie van Heek dit uitgestrekte heidelandschap gebruikte als jachtgebied, bleef het van ontginning gespaard.
Eigenlijk was Jan Bernard van Heek van plan om van het Buurserzand een recreatiegebied met openluchtmuseum te maken. Een Bentheimer markepaal, de in 1978 naar de oude plek verplaatste Stendermolen en de Bommelas, behoorden tot de verzamelde objecten.

De Bommelas. De ondergrond van het boerderijtje de Bommelas werd bij de markeverdeling in 1905, gekocht door Jan Bernard van Heek. Het boerderijtje werd in 1840 gebouwd door Gerrit Jan Keizers. Hij overleed op 80 jarige leeftijd. Tijdens een beroerte viel hij voorover
in de open haard. De naam Bommelas is waarschijnlijk ontleend aan de gebrekkige boerenwagen met slingerende as, waarmee hij heideplaggen naar de markt in Enschede vervoerde. Het losse hoes de Bommelas is een rijksmonument. Dit type boerderij, waarbij woongedeelte en stal zich in een ruimte bevinden, is kenmerkend voor dit deel van Twente.

Het Buurserzand behoort tot het grondgebied van de gemeenten Haaksbergen en Enschede. Het ligt oostelijk van de kern Haaksbergen en sluit naar het zuiden toe aan bij het Haaksbergerveen. Dit strekt zich uit tot aan de Duitse grens.
Het landbouwgebied in de omgeving van het Buurserzand, werd in de jaren 1900 tot 1960 ontgonnen. In het kader van de ruilverkaveling ging een gedeelte hiervan terug naar de natuur.
In 2002 werd het Buurserzand uitgebreid met ca.54 ha landbouwgrond. De omvorming tot natuur en cultuurlandschap ging in 2004 van start. Een paar kleine weilandjes werden tot hooiweilandjes ontwikkeld. Dank zij het op verschraling gerichte beheer, zijn de cultuurhistorische waarden hoog. Door zijn omvang en natte karakter is het Buurserzand uniek in Europa.
Flora en Fauna

Waterput

Voor het boerderijtje staat een oude lindeboom en een waterput met haal. Dankzij de hefboomwerking van de houten haal kost het ophalen van een volle emmer water minder kracht.

Aan de boemel

De naam 'De Bommelas' is waarschijnlijk ontleend aan de bijnaam van de bouwer en eerste bewoner, Gerrit Jan Keizers (1800-1877). Hij ging graag aan de boemel (feesten) en stond bekend als een schelm (dondersteen), 'oas' in het Twents. Dat leverde hem de bijnaam 'bommel-oas' op.

Handgevormde bakstenen

De boerderij is opgebouwd met handgevormde bakstenen, die zijn gebakken in hout gestookte veldovens. Het hoog opgaande zadeldak is gedekt met Hollandse pannen en de topgevels zijn voorzien van een betimmering van brede houten delen, geheel in de traditie van de streek. In de achtergevel en zijgevels is vakwerkbouw toegepast. Hierbij vormen balken een soort 'skelet'. De vakken die ontstaan worden opgevuld met baksteen.

Afweertekens

Op de Bommelas staan twee oude tekens die onheil als donder, blikseminslag en toverij moeten weren. Het stiepelteken op de middenstijl van de schuurdeuren heeft de vorm van een zandloper. Het gevelteken op de nok van het dak is een 'donderbezem'.